Kwaliteitsborging op de bouwplaats

Nu de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen van kracht is, leek het mij goed om weer eens wat praktische aanbevelingen te geven over het borgen van de kwaliteit. Want hoe doe je dat eigenlijk op de bouwplaats? Ik geef een paar voorbeelden.

Dit keer kijken we naar de Hollandse spouwmuur, opgebouwd uit een binnenblad, isolatie en een buitenblad. Voordat de stenen daadwerkelijk gemetseld gaan worden, zijn er een aantal belangrijke zaken die goed moeten zijn.

Het binnenblad moet een zekere vlakheid hebben, zodat de isolatie goed aansluit; anders ontstaat een valse luchtspouw, waardoor de isolatiewaarde fors keldert. Vraag dus aan de partij die het binnenblad maakt, om zijn werk even na te lopen en te controleren of het vlak genoeg is en of bijvoorbeeld de lijmbaarden of spanhulzen verwijderd zijn. Deze controle kun je opnemen in een checklist.

Juiste manier toegepast

Vlak na de realisatie van het casco wordt er meestal gestart met het aanbrengen van stelkozijnen en de diverse folies. Bij stelkozijnen ziet de kwaliteitsborger graag vastlegging van de juiste conservering van het hout, de juiste profielmaten, de juiste maatvoering en tevens dat de hoeveelheid en soort ankers volgens de berekening is aangebracht. Voor de lucht- en waterdichting is het van belang dat er wordt vastgelegd dat de juiste bandjes en folies op de juiste manier zijn toegepast. Hier zijn inmiddels ook tientallen verschillende soorten van op de markt.

Het loont daarom echt om even de verwerkingsvoorschriften te raadplegen. Het is toch zonde als het aangebrachte materiaal weer loslaat, bijvoorbeeld. Leveranciers van deze materialen kunnen meestal heel goed helpen met de voorbereiding, montage-instructies en controles op de bouw. Als je diezelfde leverancier vraagt om de vastlegging te verzorgen, is de kwaliteitsborging ook weer rond.

Juiste tekeningen en voorschriften

Voordat gestart wordt met het aanbrengen van de isolatie willen we zeker weten dat de juiste tekeningen en voorschriften aanwezig zijn. Van die laatste twee documenten controleren we dus of de meest recente versie op het werk aanwezig is. Voor de borging kun je een foto maken van de onderhoek van een tekening zodat is vastgelegd met welke versie er wordt gewerkt.

De volgende keer gaan we verder met vastlegging van isolatie, spouwankers en alles wat daarbij hoort. Heeft u in de tussentijd vragen of tips, dan verneem ik dat graag.

Wkb, we wachten af....

In mijn vorige blog kon ik u nog berichten dat er weer consternatie was rondom de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. Inmiddels zijn we een aantal weken verder, maar is er nog steeds geen helderheid. Formeel gezien gaat de Wkb door, maar er zijn nog steeds stemmen in de Eerste Kamer die sturen op aanpassing of zelfs annulering van de wet. Eind oktober staat een overleg gepland tussen de minister en de Eerste Kamer, waarin er weer vragen moeten worden beantwoord.

Het blijft dus onzeker of de Wkb doorgaat en dat op enkele maanden voor de inwerkingtreding. Ondertussen hebben wij de afgelopen weken weer wat nieuwe partijen mogen verwelkomen die zich evengoed willen voorbereiden op de Wkb, maar ook willen leren hoe om te gaan met aantoonbare kwaliteit. Zo gaan we binnenkort weer enkele oefenprojecten opstarten, nieuwe teams trainen en bedrijfsprocessen aanpassen.

Discussie over doorgaan Wkb leidt af

Het is gaaf om te zien dat ondanks de onzekerheid bij de wetgever partijen zich toch voorbereiden, ook omdat ze de voordelen van kwaliteitsborging inzien. Vanuit dat perspectief vind ik het wel jammer dat de huidige discussies over wel of niet doorgaan van de Wkb eigenlijk erg afleiden van het doel, maar ook van de voordelen van de Wkb.

Waar het nu vooral een vraag is van capaciteit en protocollen, zou het eigenlijk al moeten gaan over het optimaliseren van samenwerkingen richting de oplevering. Uiteindelijk zullen we in de bouw steeds bewuster worden van de afgesproken kwaliteit en hoe we die aanleveren richting opdrachtgevers.

Praktisch en begrijpelijk

De werkwijze moet je wel praktisch en begrijpelijk houden en uiteraard goed blijven bespreken met elkaar. Het lijkt mij vooral goed als er zou worden gediscussieerd over de samenwerking tussen partijen. Een vraag als ‘hoe gebruik je een risicobeoordeling of borgingsplan handig’ is nu nog helemaal niet aan de orde helaas. Ook is er al redelijk wat kennis over het aantal te nemen steekproeven en te maken foto’s, maar wordt deze nog niet breed gecommuniceerd.

Vijf Wkb-tips voor 2024

Sinds 2016 zijn mijn collega’s en ik al bezig om mensen te helpen met de voorbereidingen op de komst van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Nu is de wet per 1 januari 2024 toch van kracht geworden. Naast invoering van de Wkb gaat ook het Bouwbesluit en de Omgevingswet flink veranderen.

Ter voorbereiding en het stellen van prioriteiten doe ik graag vijf aanbevelingen om als ondernemer voorbereid te zijn.

• Oefen digitaal met aanvragen vergunningen

De Omgevingswet gaat enkele tientallen wetten samenvoegen in één systeem, dit is een megacomplexe operatie. Er hangt nog steeds onzekerheid omheen, ook bij gemeentes, of dit allemaal goed gaat komen. Als u als aannemer in de situatie bent om de omgevingsvergunningen aan te vragen voor uw projecten dan wil ik aanraden om nu alvast op de hoogte te raken van de nieuwe werkwijze bij een vergunningaanvraag. Er zijn digitale omgevingen om te oefenen. Als u dit soort oefeningen doorloopt weet u in ieder geval wat er op u afkomt. Ook op juridisch vlak gaan er zaken veranderen dus dit is wel een onderwerp om even op in te lezen de komende periode.

• Vraag voorbeelden op bij brancheorganisaties

Onderdeel van de Omgevingswet is de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. De Wkb gaat ook wijzigingen in het private veld (Burgerlijk Wetboek) met zich meebrengen die verankerd moeten worden in uw werkwijze, offerteaanvragen en contracten met opdrachtgever en opdrachtnemer. Hiervoor zijn diverse voorbeelden bij de brancheorganisaties beschikbaar.

• Inventariseer of een kwaliteitsborger in beeld komt

De Wkb gaat een nieuwe speler in het veld brengen namelijk de kwaliteitsborger. De eerste stap is om te beoordelen óf en op welke projecten u in aanraking gaat komen met deze rol. De kwaliteitsborger komt voornamelijk in beeld wanneer u grondgebonden nieuwbouw woningen bouwt in gevolgklasse 1.  Bij grotere projecten (gevolgklasse 2 en 3) of verbouw activiteiten (per 1 januari 2025) komt de kwaliteitsborger nog niet in beeld.

• Zorg voor kennis omtrent het Bouwbesluit

Wanneer de kwaliteitsborger van toepassing is op het project dan gaat deze in basis kijken of het project voldoet aan het Bouwbesluit. Dit doet hij zowel in de voorbereidingsfase als tijdens de uitvoeringsfase. Het is dus van belang dat er enige mate van kennis op het gebied van het Bouwbesluit voorhanden is om hiermee op de juiste wijze om te kunnen gaan.

• Bereid u voor op het Besluit Bouwwerken Leefomgeving

Als laatste gaat het Bouwbesluit per 1 januari 2024 veranderen in het Besluit Bouwwerken Leefomgeving. Naar het schijnt verandert er inhoudelijk niet heel veel maar is vooral de zoekmethode anders. Er zijn ook trainingen voorhanden om hierop voor te breiden.

Mocht u er al aan toe zijn om u dieper voor te bereiden op de Wet kwaliteitsborging dan kunt u natuurlijk altijd mijn eerdere columns of andere informatie lezen.

Terug- en vooruitblik op de Wkb

Terug- en vooruitblik op de Wkb.

Rond de jaarwisseling had ik de tijd om de balans op te maken en terug te kijken op het afgelopen jaar. Op het gebied van de Wkb hebben wij in 2022 leuke projecten gedaan, waarbij we aannemers en bouwmanagers op weg hebben geholpen om Wkb-gereed te zijn

2022 begon met een traject bij een aannemer waarbij het interne proces in kaart werd gebracht, terwijl daar direct de Wkb activiteiten in geïntegreerd werden. We hebben dit in een aantal sessies, samen met de medewerkers, opgezet. Een dergelijke samenwerking geeft veel energie en levert begrip op voor de Wkb en het Bouwbesluit. Aansluitend zijn we met die zelfde partij twee oefenprojecten gestart. Het eerste project betrof de transformatie van een schoolgebouw tot appartementencomplex, het tweede een nieuwbouwproject. Het was hier voor beide partijen erg interessant om twee verschillende projecttypen te toetsen en begeleiden in het kader van de Wkb. Een andere transformatie was die van een kantoorgebouw tot internationale school te Amsterdam. Dit project was op zichzelf al uitdagend genoeg, maar toch zijn we samen met het enthousiaste team de éxtra uitdaging aangegaan om hier een oefenproject voor de Wkb van te maken

Renovatie is een groeiende tak van sport in de bouw en in 2022 waren wij als interne kwaliteitsborger betrokken bij de energetische renovatie van zo’n honderd woningen. Het is mooi om te zien dat vastlegging van de bouwkwaliteit ook een stuk rust en vertrouwen geeft als je werk zaamheden uitvoert in bestaande situaties. Je hoeft namelijk minder vaak bij bewoners aan te bellen. Bij een ander project waarbij zo’n dertig nieuwbouwwoningen werden gerealiseerd, hebben wij een formeel project met subsidie opgestart en daar ook bevoegd gezag en een externe kwaliteitsborger bij betrokken. Leuk om dit proces vlot te trekken in de rol van interne kwaliteitsborger, waarbij de externe borger dus minder hoeft te doen. Nog een aansprekend project betrof de bouw van 220 appartementen. Dit project wordt opgebouwd als een prefab casco. Het gaat met een hoog tempo en aan ons de uitdaging om partijen te motiveren in het verkrijgen van de bewijslast. Ook doen we hier zelf controles en borging.

In dit nieuwe jaar zijn we betrokken bij de verbouwing van een monumentale villa. Voor dit project hebben wij een risicobeoordeling en borgingsplan opgesteld. In januari hebben we een kick-off gedaan met de aannemers. Gave projecten en uitdagingen dus! Bent u al begonnen met de Wet kwaliteitsborging?

Ervaringen met kwaliteitsborgers

Ervaringen met kwaliteitsborgers,

Vanuit onze rol als interne kwaliteits-borger horen wij van aannemers diverse meningen over hoe de externe kwaliteitsborger acteert of kan acteren op een proefproject. Er zit nogal verschil tussen. Ze toetsen aan dezelfde wet- en regelgeving, maar de invulling van de rol gebeurt op meerdere manieren. Hieronder een overzicht van ervaringen uit het veld.

Grondiger getoetst,
De kwaliteitsborger toetst aan de voorkant op bouwbesluiteisen, net als de gemeentemaar dan iets grondiger, zo lijkt het. We horen nu meer bij aannemers dat er in de voorbereidingsfase al foutjes uit zijn
gehaald met betrekking tot het Bouwbesluit. Het positieve hiervan is dat het verbeteren op papier minder kost dan iets herstellen tijdens de bouw. Ook voorkom je discussie als je al aan het bouwen bent.

Theoretische benadering,
Datzelfde Bouwbesluit kan heel ver gaan wat betreft specifieke eisen en dat kán leiden tot een discussie tot vier cijfers achter de komma, terwijl er geen groot risico aan hangt. We horen dat te veel de
theorie wordt vastgehouden en dat kwaliteitsborgers te weinig vanuit praktijkervaring en ‘de geest van het Bouwbesluit’ handelen.

Globale vragen,
De rol van een kwaliteitsborger houdt tevens in dat hij vragen stelt over het gebouwde en hoe dit is samengesteld, maar soms zijn deze vragen te algemeen. Zoals een foto met de tekst: ‘Voldoet dit aan de eisen?’ Uiteraard moet een bouwer op de hoogte zijn van eisen en verwerkingsvoorschriften, maar het helpt wel als er meer richting wordt gegeven met de vraag, zoals: ‘Voldoet deze wand op gebied van brandveiligheid aan de verwerkingsvoorschriften van de fabrikant?’

Te verspreid,
We zien ook dat er wordt gevraagd om vastlegging van bijvoorbeeld de toepassing van de juistewapening en dat in een later stadium wordt gevraagd of de dekking ook voldoende is. Het is beter als controlevragen en bewijslast in één keer de lading dekken, ook al omdat een en ander later niet altijd meer is vast te leggen.

Steun en hulp
Praktische kwaliteitsborgers helpen de bouwers om op de juiste wijze bewijslast te verzamelen, zodat er minder onzekerheid is en een goed dossier kan worden opgesteld. Ook kan de kwaliteitsborger zelf met vertrouwen de verklaring afgeven. Dit werkt voor alle partijen prettig.

Hopelijk heb ik zo weer een inkijkje gegeven. Vragen? Stel ze gerust.

Renovatieprojecten en de Wkb

Renovatieprojecten en de wkb,

In onze opdrachten, maar ook in de bouw als geheel, zien we dat transformaties en renovaties een steeds groter aandeel van de portefeuille uitmaken Bij een transformatie wordt bijvoorbeeld een winkel of kantoorgebouw omgebouwd naar woningen. Deze tak van sport heeft een vlucht genomen toen er
tijdens de pandemie een woningtekort was en tegelijk een kantooroverschot. Bij een renovatie krijgt een gebouw bijvoorbeeld technisch een upgrade, waardoor het beter presteert. In het kader van de energietransitie en later ook de gestegen energiekosten zien we steeds vaker grootschalige verbeteringen op het gebied van energieprestaties uitgevoerd worden.

Ook bij dit type projecten zijn we met de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen aan het oefenen. Op een van onze renovatieprojecten worden enkele tientallen woningen voorzien van betere isolatie en
installaties, zodat het energieverbruik omlaaggaat. Deze renovatie wordt uitgevoerd door enkele gespecialiseerde partijen, waarbij een hoofdaannemer de coördinator is. Op dit oefenproject is het
ook nog eens zo dat de bewoners grotendeels in hun woning mogen blijven tijdens de werkzaamheden. Doordat de bewoners veel thuis zijn, is het belangrijk de overlast tot een minimum te beperken. Bij het beperken van die overlast blijkt de oefening met de Wkb een posiieve invloed te hebben.

Zoals bij menigeen bekend, wordt er bijde WKb ook een stuk vastlegging ver-

wacht van partijen, bijvoorbeeld op het gebied van bouwbesluiteisen of risico’s. Bij dit oefenproject hebben wij samen met betrokken partijen een risicobeoordeling opgesteld. Hierbij is gekeken
welke items belangrijk waren om te borgen. Tijdens het bouwproces houden we elkaar scherp, zodat de juiste zaken vastgelegd worden. Op die manier ontstaat van iedere woning een digitaal dossier
waarin iedereen een deel van zijn werkzaamheden heeft vastgelegd. Hierdoor is dus per woning terug te zien of bijvoorbeeld een rookmelder wel of niet gemonteerd is geweest.

En hoe beperkt dit de overlast?
Doordat de digitale dossiers netjes worden bijgehouden tijdens de uitvoering, kan worden geraadpleegd of bepaalde werkzaamheden al dan niet correct zijn uitgevoerd. Dit bespaart onnodige bezoekjes aan bewoners om werkzaamheden te controleren. De bewoners kunnen hierdoor met nog minder overlast van hun vernieuwde woning genieten en dat is het belangrijkste doel bij een renovatie.

Gaat de Wkb nu wél in?

Gaat de wkb nu wel in?

De afgelopen zes jaar heb ik regelmatig geschreven over de datum van de inwerkingtreding van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. In 2017 bijvoorbeeld was de prognose dat de wet in januari 2018 in zou gaan. Het is nu 2022 en de inwerkingtreding van de wet staat gepland voor 1 januari 2023, maar wederom zijn er onzekerheden. Hieronder een korte update.

Zoals ik begin van het jaar schreef is de wet ‘erdoor’ bij de Tweede Kamer. Hierna moet de Eerste Kamer haar goedkeuring geven. Dat station is nog niet helemaal vlekkeloos gepasseerd. De afgelopen maanden zijn er diverse debatten
geweest waarin de minister nadere uitleg heeft gegeven over de inwerkingtreding.
De Wet kwaliteitsborging maakt namelijk onderdeel uit van de nieuwe Omgevingswet. Deze nieuwe Omgevingswet zou onder meer 26 andere wetten moeten bundelen voor een duidelijker en efficienter systeem. Zoals gezegd zijn er twijfels bij de Eerste Kamer of de inwerkingtreding van de
nieuwe wet wel zonder problemen kan verlopen. Men twijfelt er bijvoorbeeld
aan of het aantal oefenprojecten voldoende is om alle obstakels te (h)erkennen en weg te nemen. In datzelfde kader zijn er ook nog niet veel mensen bekend
met de nieuwe wetgeving en dat maakt het vooruitzicht op een soepele start niet
rooskleuriger. De grootste twijfels lijkt men te hebben bij het benodigde ICTsysteem voor de nieuwe Omgevingswet.

Voor afgelopen zomer is er een ‘goedkeuring onder voorbehoud’ afgesproken.

Dat wil zeggen dat de wet doorgaat tenzij iets niet in orde is en dat ‘iets’ is in dit geval dus het bewuste ICT-systeem. In september komt een rapport uit over de status van dit systeem, waarna de EK op zijn laatst in oktober kan besluiten over wel of niet doorgaan van de wet. Afgelopen augustus echter kwam nog een bericht uit dat de EK van mening is dat ze verkeerd is geïnformeerd over de
voortgang van de voorbereidingen voor het ICT-systeem. Uit Interne notulen is gebleken dat de ontwikkeling niet zover op planning liep als werd geschetst in een kamerbrief.

Vooralsnog staat het moment voor besluitvorming, wel of geen doorgang, dus gepland voor oktober. Wij zijn benieuwd wat de laatste ontwikkelingen hier voor invloed op hebben gehad. In de
tussentijd: Ga vooral ook oefenen! Want het is op meerdere fronten zeer nuttig en hoeft zeker geen grote investering te zijn.

(Bron: https://www.binnenlandsbestuur.
nl/ruimte-en-milieu/de-jonge-infor-
meerde-eerste-kamer-fout-over-dso)

Wkb: leunt de markt achterover?

‘De markt leunt achterover’

was onge-veer twintig jaar geleden een van de argumenten die de overheid aanvoerde om de (voorloper) van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) te ontwikkelen. Als ik zie hoeveel grote en kleinere bedrijven investeren, dan durf ik te stellen dat zij zeker niet achterover leunen. Wel vind ik dat de óverheid een tandje bij mag zetten om de informatievoorziening op orde te brengen.

Wij zien grotere aannemers die al jaren aan het voorbereiden zijn. In eerste instantie met een KAM-manager die het erbij moest doen, maar inmiddels zijn er per regio of bedrijfsonderdeel hele teams
met coaches, managers en stuurgroepen die het Wkb-traject begeleiden. Daarbij worden meerdere fte’s ingezet en dus honderdduizenden euro’s geïnvesteerd. Ook zijn er links en rechts interne kwaliteitssystemen opgezet of uitgebreid, waarmee serieuze investeringen gemoeid zijn.Ook kleinere bouwers zetten stappen op het gebied van kennis halen, sjablonen ontwikkelen, oefenen met software en het doorlopen van een oefenproject. Ook daar kunnen de investeringen in de tienduizen- den euro’s lopen en leunt men zeker niet achterover.

Informatievoorziening
Iedereen is op zoek naar kengetallen, omdat zij een beeld willen krijgen van de kosten die met het Wkbtraject gepaard gaan. Maar cijfers zijn blijkbaar erg lastig te vinden. Bij iedere kennismaking of elk gesprek in de markt hoor ik dat weer. In mijn vorige twee columns heb ik een aan zet gegeven als het gaat om zowel de interne als externe kosten en ik hoop dat dit zal leiden tot bredere kennisdeling over dit onderwerp, juist ook vanuit de niet-bouwers.

Diegenen die al iets verder in de ontwik- keling zijn, zijn naarstig op zoek naar voorbeelden van bijvoorbeeld een risico- beoordeling of borgingsplan. Ook van hen hoor ik steeds dat die documenten niet gemakkelijk te vinden zijn. Een steekproef via Google bevestigt dat beeld. Zelfs op de websites van bekende kennisdragers, zoals de rijksoverheid, is geen praktisch sjabloon van bijvoorbeeld een borgings plan te vinden. Wij helpen onze klanten met hele praktische voorbeelden en het zou enorm helpen als er meer voorbeel- den goed vindbaar zijn. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is wel dat deze overzichtelijk en begrijpelijk moeten zijn. Zoals een KAM-manager mij laatst vertelde: “Ik heb nu diverse presentaties over de Wkb gezien met wel tiental
len pagina’s aan informatie, maar nergens wordt echt duidelijk wat we praktisch moeten doen.”

Wat kost interne kwaliteitsborging

Onlangs werd ik gebeld door een projectleider. Hij vroeg: ‘Bert, wat moet ik in mijn aanbieding meenemen voor de Wkb?’ Ik antwoordde dat als de vergunning voor 1 januari 2023 wordt aangevraagd, hij er niet zoveel last van zal hebben. Na die datum, of als je wilt oefenen, is het wel verstandig om je investering in de Wkb te begroten. Maar hoe ziet die investering eruit als je zelf als aannemer ook zaken gaat regelen voor de Wkb? Ten eerste is interne borging gewoon uit te besteden voor een vast bedrag; per project kan er dan een offerte worden gemaakt. Als je het zelf regelt, houd dan rekening met de volgende zaken.

De externe borger zal het bouwwerk toetsen en er zullen scherpere vragen komen over de Bouwbesluit-aspecten. Die moeten onderbouwd of weerlegd worden en dat kost tijd. Afhankelijk van het ontwerpniveau neemt u hier twintig tot veertig uur voor mee.

Het gebruik van gecertificeerde producten en processen biedt al meer vertrouwen richting de externe borger. Mogelijk brengt dit extra kosten met zich mee, maar het inkopen en documenteren van alle attesten en certificaten kost ook tijd in de werkvoorbereiding. Afhankelijk van de hoeveelheid is hier zomaar twintig uur coördinatietijd voor nodig.

Het proces van keuren en vastleggen op de bouwplaats kost eveneens tijd. Ook als je dit aspect bij een onderaannemer neerlegt, zal die daar tijd aan moeten besteden. Het vastleggen van een kwaliteitskeuring kan telkens twee uur kosten en een wekelijkse bezigheid zijn. Als je veertig weken aan het bouwen bent kun je dus tachtig uur opnemen voor de keuringen.

Het opstellen van het keuringsplan, waarmee je bovenstaande activiteiten voorbereidt, hoeft niet meer tijd te kosten dan twintig uur. Dat is vooral een kwestie van het praktisch houden.

“Het is verstandig om je investering in de Wkb te begroten in de aanbieding”

Het hele proces moet nog wel gecoördineerd worden. Ook tijdens het bouwen is het handig als iedereen scherp blijft op het feit dat er gekeurd wordt en dat de bewijslast verzameld moet worden. Met circa tien uur per maand zou dit grotendeels geregeld moeten zijn.

De externe borger moet ook tijdens het proces op de hoogte worden gehouden. Ook deze post is afhankelijk van welk instrument wordt toegepast. De hoeveelheid audits is van tevoren bekend en is gewoon te calculeren. Daarnaast zou ik proberen minimaal eenmaal per maand een update te geven. Tot slot moet samen met de externe borger een dossier worden samengesteld. Hier kan een werkvoorbereider ook zeker twintig tot veertig uur mee zoet zijn.

Ik hoop dat ik met deze informatie weer wat meer overzicht heb kunnen geven.

Renovatieprojecten en de Wkb

In onze opdrachten, maar ook in de bouw als geheel, zien we dat transformaties en renovaties een steeds groter aandeel van de portefeuille uitmaken.

Bij een transformatie wordt bijvoorbeeld een winkel of kantoorgebouw omgebouwd naar woningen. Deze tak van sport heeft een vlucht genomen toen er tijdens de pandemie een woningtekort was en tegelijk een kantooroverschot. Bij een renovatie krijgt een gebouw bijvoorbeeld technisch een upgrade, waardoor het beter presteert. In het kader van de energietransitie en later ook de gestegen energiekosten zien we steeds vaker grootschalige verbeteringen op het gebied van energieprestaties uitgevoerd worden.

Ook bij dit type projecten zijn we met de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen aan het oefenen. Op een van onze renovatieprojecten worden enkele tientallen woningen voorzien van betere isolatie en installaties, zodat het energieverbruik omlaaggaat. Deze renovatie wordt uitgevoerd door enkele gespecialiseerde partijen, waarbij een hoofdaannemer de coördinator is. Op dit oefenproject is het ook nog eens zo dat de bewoners grotendeels in hun woning mogen blijven tijdens de werkzaamheden. Doordat de bewoners veel thuis zijn, is het belangrijk de overlast tot een minimum te beperken. Bij het beperken van die overlast blijkt de oefening met de Wkb een positieve invloed te hebben.

Zoals bij menigeen bekend, wordt er bij de WKb ook een stuk vastlegging verwacht van partijen, bijvoorbeeld op het gebied van bouwbesluiteisen of risico’s. Bij dit oefenproject hebben wij samen met betrokken partijen een risicobeoordeling opgesteld. Hierbij is gekeken welke items belangrijk waren om te borgen. Tijdens het bouwproces houden we elkaar scherp, zodat de juiste zaken vastgelegd worden. Op die manier ontstaat van iedere woning een digitaal dossier waarin iedereen een deel van zijn werkzaamheden heeft vastgelegd. Hierdoor is dus per woning terug te zien of bijvoorbeeld een rookmelder wel of niet gemonteerd is geweest.

En hoe beperkt dit de overlast?

Doordat de digitale dossiers netjes worden bijgehouden tijdens de uitvoering, kan worden geraadpleegd of bepaalde werkzaamheden al dan niet correct zijn uitgevoerd. Dit bespaart onnodige bezoekjes aan bewoners om werkzaamheden te controleren. De bewoners kunnen hierdoor met nog minder overlast van hun vernieuwde woning genieten en dat is het belangrijkste doel bij een renovatie.

Wat kost een externe kwaliteitsborger?

Wij begeleiden diverse bedrijven bij de voorbereidingen op de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. Daarbij vervullen wij meestal de rol van interne borger of die van adviseur, maar bovenal houden wij het praktisch, zodat mensen met de nieuwe wetgeving vertrouwd raken.  

Tijdens die trajecten krijgen wij regelmatig de vraag: wat kost het nou allemaal om te voldoen aan de Wkb. Ik vertel dan allereerst dat het zichzelf op termijn gaat terugverdienen, doordat er nóg beter op de kwaliteit gelet gaat worden. Maar men is op zoek naar concrete getallen. Daarom zal ik in deze en mijn volgende column iets vertellen over ervaringsgetallen en kengetallen, ingeschat door de branche.

Ik begin met de kosten voor de externe kwaliteitsborger. Een algemeen kengetal hiervoor dat door kwaliteitsborgers wordt gegeven, is een percentage van 1,5% van de bouwsom. Bij een bouwsom van 250.000 euro komt dat dus uit op 3.750 euro voor een enkele woning. Tevens is de verwachting dat de legeskosten, op dit moment landelijk gemiddeld 3,3% van de bouwsom, zullen verminderen met minimaal de kosten voor de externe borger.

Vorig jaar hebben wij een formeel Wkb-proefproject begeleid, waarbij het ging om funderingsherstel van een woning. Een klus met een bouwsom van ongeveer 40.000 euro, waarbij de inzet van de externe borger op een investering kwam van 2.000 euro. Het percentage voor een kleine klus als deze ligt in vergelijking hoog en dat komt onder andere door een gebrek aan repetitie en schaalvoordeel. Een ander formeel proefproject betreft de nieuwbouw van 25 woningen, waarvoor de ingeschatte kosten voor de kwaliteitsborger uitkomen op circa 12.000 euro.

Van een welbekende kwaliteitsborger kennen wij ook een aantal getallen. Een staffellijstje daterend uit 2020 geeft aan dat zij voor één unieke woning een bedrag rekende van 4.500 euro op basis van drie ‘bijwoonmomenten’. Voor bijvoorbeeld veertien woningen hanteerde de kwaliteitsborger een bedrag van 12.000 euro ofwel 857 euro per woning op basis van circa vijftien bijwoonmomenten.

Een ervaringsgetal van een aannemer was een investering van circa 8.500 euro voor de begeleiding van twee woningen met diezelfde kwaliteitsborger.   

Wellicht is deze column meer een stukje boekhouding geworden, maar het leek mij goed u hierover te informeren. De volgende keer geef ik meer informatie over de interne borging en wat u zelf moet organiseren. Heeft u in de tussentijd vragen? Schroom dan niet ze te stellen.

Wet kwaliteitsborging voor het bouwen uitgesteld met 3 tot 6 maanden

Minister De Jong houdt niet vast aan 1 juli 2022 als invoeringsdatum voor de Omgevingswet. Reden hiervoor is het belang dat dienstverlening aan mensen en bedrijven niet in het geding komt en gebiedsontwikkeling niet belemmerd wordt. Daarom zal komende weken worden bezien of de invoeringsdatum 1 oktober 2022 of 1 januari 2023 zal worden om de Omgevingswet inwerking te laten treden. Als dit duidelijk is zal het ontwerp Koninklijk Besluit (KB) met daarin de nieuwe datum worden aangeboden aan de Eerste en Tweede Kamer.

Een toelichting op dit besluit is te lezen op rijksoverheid.nl. Aangezien de de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen een onderdeel is van de Omgevingswet, schuift de Wkb mee naar de nieuw te bepalen datum.

Wie schrijft die blijft!

Vanuit de Wet kwaliteitsborging ken je inmiddels termen als risicobeoordeling, borgingsplan en dossiervorming. Dat zijn allemaal onderdelen die om extra vastlegging vragen tijdens het bouwproces. Op grotere bouwprojecten zijn aannemers dit soms al gewend, maar met de komst van de Wkb zal iedere partij in de bouw er meer mee in aanraking komen.

Wij hebben in ons vak heel vaak overleg en afstemming met partijen over de vraag: wat ga je nou allemaal opschrijven? Met als vervolgvraag: hoe hou je het levendig? Veel mensen in de bouw hebben niet per se positieve ervaringen met vastleggen. Bijvoorbeeld met een kwaliteitshandboek van drie ordners, dat veel te log was opgezet en nooit werd gebruikt. Of het maken van honderden foto’s tijdens de uitvoering die ook nooit werden gebruikt. Vanuit andere sectoren zoals de zorg of de accountancy komen regelmatig berichten over doorgeschoten bureaucratie. Zoals iemand het laatst tegen mij verwoordde: ‘dat is niet iets waar een mens energie van krijgt’. 

Bedenk daarom het volgende: de op te stellen documenten dienen voornamelijk als communicatiemiddel. Zo is een werkplan bedoeld om mensen te informeren over een vooraf bedachte werkwijze. Een risicobeoordeling is bedoeld om betrokken partijen te informeren over de technische aandachtspunten die moeten worden geborgd. En een borgingsplan zou moeten weergeven hoe de bewijslast wordt vergaard.

Een belangrijke succesfactor bij het opstellen van plannen is dus ook dat je de bovenstaande primaire doelen voor ogen houdt als je iets gaat schrijven. Een risicobeoordeling hoeft echt geen 13 kolommen en 26 wegingsfactoren te kennen om goed te zijn. Het gaat erom dat het risico op het netvlies staat en blijft staan. Het is zaak bewustwording en eigenaarschap te creëren, en niet om een zo uitgebreid mogelijke lijst te maken waar men toch niet naar kijkt.

Het volgende belangrijke punt is de doelgroep. Zijn dat visueel ingestelde mensen of echte lettervreters? In sommige sectoren smult men van vuistdikke contracten en stapels met geschreven bijlagen. Onze ervaring is dat het gebruik van veel tekst in de bouw niet optimaal werkt. Een diagram of een afbeelding maakt een plan al wat visueler. Tegelijkertijd kan je je afvragen waarom een plan op papier zou moeten staan. Met de moderne middelen is een powerpoint met voorbeelden snel gemaakt. Ook zien we regelmatig eenvoudige animaties die je kunt bekijken over allerlei onderwerpen. Zelfs een vlog, waarbij je over een steiger wandelt en de technische aandachtspunten laat zien, creëert bewustwording bij de kijker. Mogelijkheden genoeg!

Ga je aan de gang met kwaliteitsborging en risicomanagement? Hou het dan eenvoudig en overzichtelijk.

‘Documenten dienen voornamelijk als communicatiemiddel’

Welke documenten bevat het consumentendossier?

De kop van deze column is een vraag die de laatste tijd steeds meer aandacht krijgt. Het lijkt bij organisaties nu wel algemeen bekend dat er per 1 januari 2022 een dossier moet worden geleverd bij een gebouw. De vraag blijft echter nog vaak: wat moet er nou precies in dat dossier?

In het kader van de Wet kwaliteitsborging bouw worden verschillende dossiers gevraagd, en daar is nog wel eens verwarring over. Op hoofdlijnen komen er twee dossiers. Het Burgerlijk Wetboek vraagt om een consumentendossier, de kwaliteitsborger vraagt vanuit de stelselwijziging ook om een dossier. Het consumentendossier is echt bedoeld om de koper van een gebouw te informeren over het gebruik, de garanties en de as-built tekeningen. De kwaliteitsborger moet beoordelen of het werk voldoet aan het Bouwbesluit en vraagt daarom naar foto’s en keuringsrapportjes ter onderbouwing daarvan. De kwaliteitsborger vraagt met name bewijslast van weggewerkte items zoals van de wapening in de fundering of van de spouwisolatie in de buitenmuur. Het kan ook voorkomen dat de kwaliteitsborger vraagt om andere inhoudelijke informatie, zoals een herberekening van constructieve onderdelen, of zelfs het plaatsvinden van een praktijktest. Dit soort technisch-inhoudelijke informatie hoeft niet in het consumentendossier, dus ook de foto’s niet.  

Niet verplicht

Het is zelfs zo dat het aanleveren van een consumentendossier niet verplicht is volgens de wet. Het is zogenoemd ‘regelend recht’, wat betekent dat er ook van afgeweken kan worden als dit contractueel wordt afgesproken. Het is wel zo dat dit onderdeel per 1 januari 2022 direct van kracht wordt. Voor lopende werken doe je er dus verstandig aan om hierover nu alvast afspraken te maken.

Wat doe je er in?

Een consumentendossier is bedoeld om de koper te informeren over zijn of haar gekochte product en vanuit dat oogpunt is het natuurlijk geen vreemde gedachte om mensen daarover te informeren. Bouwwerken worden steeds ingewikkelder, zeker met domotica en andere innovatieve installaties. Zelf woon ik sinds twee jaar in een nieuwbouwwijk en nog steeds informeer ik buren regelmatig over het gebruik. Bijvoorbeeld dat het zwarte kastje op de muur bedoeld is om de mechanische ventilatie te bedienen, zodat zich er niet zoveel condens vormt tijdens het douchen.

Gebruikershandleidingen van de installaties - bijvoorbeeld hoe je met ventilatie omgaat - is dus een waardevol onderdeel van een dossier. Evenals as-built tekenwerk waarop te zien is hoe het gebouw nu echt gemaakt is en waar precies de leidingen en vloeren en wanden lopen. Handig voor als men later nog eens gaat verbouwen. Ook is een overzicht van de onderhouds- en garantievoorwaarden een goede aanvulling op het consumentendossier. Met deze informatie kan de koper zijn product zo lang mogelijk in goede staat behouden.